Z inicjatywy Henryka Tomaszka – autora obrazów, pod patronatem wójta gminy Turobin Eugeniusza Krukowskiego i Gminnej Biblioteki Publicznej powstaje cykl rysunków, przedstawiających najbardziej znane i „wpisane” w krajobraz, miejsca i budowle Turobina.
Zapraszamy Państwa na pierwszy wiosenny spacer śladami naszych przodków, od kościoła parafialnego i starej plebanii, do kapliczki św. Marka. Nieopodal jest usytuowany stary młyn, w którym od prawie 100 lat mieszkańcy Turobina i okolic mielą zboże na mąkę. Później, ulicami Zamkową i Hetmana Górki przejdźmy do miejsca, gdzie przed kilkudziesięcioma laty stała synagoga. Nasz pierwszy spacer zakończmy przy remizie OSP na ul. Piłsudskiego.
Kościół parafialny p.w. św. Dominika (widok od ul. Kościelnej)
Kościół p.w. św. Dominika został wzniesiony i konsekrowany w 1530 r. Jest to kościół murowany z kamienia i cegły, w stylu renesansu lubelskiego. Jego fundatorami była rodzina Górków. W latach 1620 – 1623 kościół został rozbudowany przez Jana Wolffa, z inicjatywy Tomasza i Elżbiety Zamoyskich. Dwa razy zniszczony przez pożary, wielokrotnie remontowany. Przy prezbiterium znajduje się zakrystia, zaś przy nawie dwie kaplice. Kościół jest wyposażony w 5 ołtarzy. Na szczególną uwagę zasługuje renesansowy ołtarz główny, drewniany z ok. 1623 r. z trzema obrazami: Najświętszej Trójcy, św. Jana Nepomucena i św. Dominika. W prezbiterium kościoła umiejscowiona jest płyta nagrobna Anny ze Żmigrodu Świdwiny z ok. 1546 r. zabytkowe XVIII wieczne stalle i obrazy. Ponadto do zabytków zalicza się również pochodzący z ok. 1630 r. marmurowy ołtarz boczny (po lewej stronie tęczy) z obrazami św. Marii Magdaleny i św. Heleny oraz ołtarz drewniany (po prawej stronie tęczy) z XIX w., z relikwiarzem św. Faustyny. W kaplicy północnej znajduje się ołtarz murowany z 1927 r. z obrazem Anny Samotrzeciej z 1630 r. W kaplicy południowej usytuowany jest barokowy ołtarz drewniany z XVIII w z obrazem Maryi z Dzieciątkiem z XVII w. Kościół wyposażony jest w organy Blomberga z 1888 r. Do zespołu zabytkowego należy także XIX wieczna dzwonnica.
Widok na kościół p. w. św. Dominika od strony zachodniej
Dawna plebania, ul. Kościelna
2 sierpnia 1921 r. na posiedzeniu Komisji Budowlanej przy Okręgowej Dyrekcji Robót Publicznych (województwo lubelskie, powiat krasnostawski) zatwierdzono projekt budowy plebanii w Turobinie. Z prośbą o materiały budowlane, w tym zwłaszcza drzewo, cegłę, gonty i wapno Komitet Odbudowy Kościoła i Budowy Plebanii zwrócił się do Zarządu Głównego Ordynacji Zamojskiej w Zwierzyńcu. Materiały te zostały przyznane, o czym świadczą pisma Plenipotenta Jeneralnego Ordynacji Zamojskiej (pisownia oryginalna, nazwisko plenipotenta niemożliwe do odczytania). Na jednym z pism ( z dn. 2 maja 1921 r.) widnieją nazwiska Prezesa Komitetu – Maciąg, Sekretarza – J. Lepiech, Z-ca Przewodniczącego - Paweł Mączka z Turobina oraz Wójta gminy (niemożliwe do odczytania). Członkami Komitetu byli przedstawiciele wsi wchodzących w skład parafii turobińskiej. Mimo dużych trudności finansowych upór Komitetu i parafian pozwolił na dokończenie prac, jako „wielką pamiątkę dobrodziejstwa Szlachetnej Ordynacji i wieczysty pomnik Kultury i Sztuki Kraju" (cytat z listu Do Jaśnie Wielmożnego Pana Plenipotenta Ordynacji Hr. Zamojskiego w Zwierzyńcu). Budowę plebanii (styl dworkowy) ukończono w 1924 r. Plebania jest wpisana do Rejestru Zabytków. Obecnie z inicjatywy Księdza Dziekana Władysława Trubickiego trwają prace remontowe.
Kapliczka św. Marka/ lub Floriana
Kapliczka została wybudowana w 1822 r. na miejscu dawnego cmentarza grzebalnego p.w. Wszystkich Świętych. Jest to kaplica domkowa, drewniana. Ufundowana przez Jana i Katarzynę Nowadzkich. Jest założona na planie zbliżonym do kwadratu, obejmującym jedno pomieszczenie. Kaplica pokryta jest dachem półszczytowym, dwuspadowym, pokrytym gontem, z metalowym krzyżem na kalenicy. W ścianie frontowej są umiejscowione drzwi a nad nimi tabliczka z napisem: „ Bogu cześć i chwała/ rok 1822 dnia 1 Maja/ Fun. Jan i Katarzyna Nowadzcy”. Wewnątrz kaplicy zachowała się skrzynia ołtarzowa, nad którą umocowano obraz przedstawiający wizerunek św. Marka. Znajduje się tam również obraz św. Floriana namalowany przez Henryka Tomaszka. W 2004 r. z inicjatywy Tadeusza Albiniaka kapliczka została odrestaurowana. Przy kaplicy znajduje się replika krzyża powstańczego upamiętniającego wydarzenia z 1863 r. oraz stary ludowy krzyż drewniany, postawiony prawdopodobnie razem z kaplicą. Przy kapliczce odbywają się uroczystości patriotyczne i religijne ( 3 Maja, Boże Ciało i in.).
Murowany młyn w Turobinie (nad rzeką), przy ul. Zamkowej
Młyn został wybudowany około 1920 r. Był wyposażony w nowoczesny silnik parowy. Przez długi czas przy młynie funkcjonował również tartak, w którym zatrudnienie znalazło wielu mieszkańców Turobina i okolic. W czasie II wojny światowej Turobin był zaopatrywany w prąd elektryczny z młyna, który posiadał prądnicę. Jest to jeden z nielicznych młynów w okolicy, który przetrwał wojenną zawieruchę, komunizm, czasy transformacji ustrojowej po 1989 r. i funkcjonuje po dzień dzisiejszy, a jego produkty cieszą się dużym powodzeniem. Jak wynika z relacji gospodyń „mąka nie ma sobie równych”.
Obraz nieistniejącej już synagogi, która znajdowała się w Turobinie na ul. Hetmana Górki
Synagoga została wybudowana w 1825 r. Podczas I wojny światowej, w 1915 r. została spalona a po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. odbudowana. Przy synagodze znajdował się też dom modlitwy dla kobiet. W latach okupacji synagoga została zdewastowana przez Niemców. Na początku wojny Turobin stał się punktem koncentracji społeczności żydowskiej z całej Polski. Już w 1939r. przesiedlono do Turobina około 1250 Żydów z Łodzi, Koła, Konina, Słupska, po czym do 1942 r. przybywali do Turobina Żydzi z Lublina i okolicznych wsi i miasteczek. W sumie społeczność żydowska w tym czasie liczyła w Turobinie blisko 5 tyś. mieszkańców, którzy pod koniec 1942 r. zostali wywiezieni przez hitlerowców do Izbicy, Bełżca, Sobiboru i innych obozów zagłady. W miasteczku nie istniało wydzielone getto i „przybyszów” lokowano w budynkach przy rynku, w budynkach gminnych i synagodze. Po wojnie synagoga została wykorzystana na potrzeby Gminnej Spółdzielni. Ze względu na znaczne zniszczenia i zagrożenie zawaleniem w 1972 dokonano rozbiórki budynku.
Remiza strażacka
Ochotnicza Straż Pożarna w Turobinie została założona 12 maja 1908 r. Remizę OSP wznoszono w latach 1924 – 1927. Do budowy wykorzystano cegłę z rozebranej cerkwi unickiej. Większość prac wykonali członkowie turobińskiej straży. Remiza obejmowała garaż, salę taneczną ze sceną teatralną i kilka bocznych pomieszczeń na użytek straży. W czasie II wojny światowej salę taneczną zamieniono na magazyn zbożowy, wskutek czego uległa ona zniszczeniu. W 1946 r. powołany został Komitet Odbudowy Strażnicy, którego starania doprowadziły do kompleksowego remontu i przystosowaniu remizy do użytku. W 1961 r. rozebrano zniszczoną, drewnianą wieżę obserwacyjną i wybudowano nową, która (po modernizacji) istnieje do dziś. Po II wojnie światowej do lat 90 – tych XX wieku w remizie funkcjonowało kino „Jutrzenka”. Na początku nowego tysiąclecia remiza OSP kolejny raz „przeszła” gruntowny remont. Wieża obserwacyjna została wyposażona w taras widokowy. Aktualnie odbywają się w niej różnego typu spotkania i imprezy kulturalne.
